April 19, 2020 by Miriam Jacobs

Andrew zit in solitary. Het voelt alsof hij van de aardbodem verdwenen is. Elke vorm van communicatie is weggevallen. Alleen brieven zijn nog mogelijk. Brieven die er minimaal twee weken over doen om hem te bereiken. Ze zijn een week onderweg naar de gevangenis in Amerika. Vervolgens duurt het nog een week, en soms langer, voordat ze ook daadwerkelijk in zijn bezit zijn. Twee weken. In twee weken gebeurt zoveel. Hoe accuraat zijn mijn gedachten nog na twee weken? Sommige gedachten zijn niet aan tijd gebonden. Dat zijn gedachten die van tijd tot tijd met me meereizen op mijn levenspad. Het zijn mijn filosofische gedachten. Gedachten die voor mijn tijd ook al gedacht werden door anderen. Gedachten die buiten de tijd staan. Ze zijn niet van mij. Ze wandelen een eindje mee, om vervolgens hun weg naar andere denkers te gaan. Ik denk ze in mijn eigen kleur en binnen mijn eigen beperkte tijd in de wereld. Ik kneed ze tot mijn persoonlijke gedachten. Ik slijp ze fijn. Andere gedachten zijn van tijdelijke aard. Wat heeft het voor zin ze te delen met iemand die ze pas kan lezen op het moment dat ik ze alweer vergeten ben? Andrew is weg. Email is stilgevallen. Geen filmpjes meer. Geen spanning ook. Omdat hij niet meer op de gekste momenten kan proberen te bellen met een illegale cellphone, die hij voor even te pakken heeft. Ik lees oude e-mails en kijk naar zijn foto's. Ik kijk en luister naar zijn kleine videoboodschappen. Wie zie ik? Wie spreekt er? Hij zegt dat hij van me houdt. Verder weet hij niets te zeggen. Wat moet je zeggen, als je geen contact hebt met het gewone dagelijkse leven? Als je niet weet hoe het is om verantwoordelijkheid te dragen voor je doen en laten in de vrije wereld? Wat moet je zeggen, als jouw wereld er een is met andere codes? Codes die ik niet kan begrijpen. Codes die ik niet eens mag begrijpen. Codes die angstvallig verborgen worden gehouden, onder de mantel der “ik houd van jou”. Weet Andrew wat houden van betekent? Of spreekt hij uit automatisme? De woorden ik houd van jou worden zo gemakkelijk en gedachteloos gebezigd. Weet ik wat houden van betekent? Bestaat het eigenlijk wel? Of is houden van de ander niet meer dan een houden van een onbewust deel van jezelf, dat je in de ander weerspiegeld ziet? Andrew is in solitary. Bewakers voerden hem, geboeid en wel, weg van de weinige communicatiemiddelen die we tot onze beschikking hadden. Hij laat niet eens een lege plek achter in mijn leven. Hij was daar nooit. Het enige dat veranderd is, is de akoestiek in mijn hart. Ik hoor meer echo.Andrew zit in solitary. Omdat hij gepakt is met drugs, een wapen en een illegale mobiele telefoon. Dat van die illegale telefoon is zeker, want daarmee had hij die middag Julia gebeld. Of hij ook drugs en een wapen bij zich had? Ik weet het niet. Het is wennen om te leven met de vele mysteriën waar het systeem in doordrenkt is. Je weet nooit iets zeker, en zowel het systeem als de gevangenen zijn niet betrouwbaar. Of eigenlijk, er zit een gat tussen de communicatiecodes van het systeem en haar gevangenen, en die van het gewone leven met hun gedetineerde geliefden. Ik moet denken aan de manier waarop in de Middeleeuwen straffen werden uitgevoerd. Het is dezelfde manier waarop in landen als Saoedi-Arabië nog steeds wordt gestraft. Als je fout bent, dan gaat je hoofd er af. En publiek. Iedereen moet komen kijken. Wij, westerlingen, gruwelen bij de gedachte. Daarom werd in onze Westerse wereld het panopticum bedacht. Een architectonisch principe beschreven door de Engelse Verlichtingsfilosoof Jeremy Bentham in 1791. Het panopticon maakt het mogelijk groepen mensen te controleren, te disciplineren en te bewaken. Een voorbeeld van een panopticon is de koepelgevangenis. Het panopticon hoort bij een geordende maatschappij die alles zichtbaar maakt en beheerst. Het doet denken aan George Orwell aan de totale controle die hij beschrijft in zijn boek 1984. Ook in de Amerikaanse gevangenis is alles van de gedetineerde zichtbaar. Zelfs zijn toiletbezoek, want de pot staat gewoon in de cel. Dus als je moet poepen mag je hopen dat je celgenoot er niet wakker van wordt. En wordt hij toch wakker, dan mag je hopen dat hij niet kwaad wordt en je tegen de grond werkt. Alles is zichtbaar, zou je denken. Maar het machtsmisbruik door personeel, en de levensgevaarlijke hiërarchie binnen de populatie gedetineerden, is zo onzichtbaar als maar zijn kan. Je kunt van alles uitvreten, heersen over anderen, zonder dat dit zichtbaar is. Voor de buitenwereld dan. Het panopticon functioneert in instellingen die mensen vormen en socialiseren. De het gevangenissystteem heeft er een mooie slogan voor, namelijk “Inspiring Success by transforming one life at a time”. Daarbij noemen ze de sleutelwoorden: safety, accountability, fairness &integrity, innovation. Hoe in de vredesnaam moet ik deze sleutelwoorden zien in het licht van solitary? Wat is daar zo integer aan? Hoe veilig is een straf die in feite een vorm is van pure mishandeling? Ben je als systeem betrouwbaar als je straffen inzet, die na wetenschappelijk onderzoek beschadigend blijken te zijn voor de mens? Welke les valt er te leren voor Andrew, als hij voor een paar maanden in de isoleer wordt gegooid, en een uurtje per dag in de kooi mag luchten? Als hij voor de rest van de tijd langzaam gek mag worden door het gebrek aan prikkels uit de omgeving? Hoe moet Andrew transformeren tot een integer persoon, als hij niks krijgt aangeboden om te rehabiliteren? Als ik kijk naar de principes waarop het panopticon rust, doet me dat sterk denken aan de isolatie van Andrew. Een principe hiervan is individualisering. Elke bewoner heeft een vaste plaats, ziet geen medebewoners en heeft geen contact. Een ander principe van het mechanisme van het panopticon is de asymmetrische machtsrelatie van de gedetineerde met zijn bewaker. De afdeling is zo geconstrueerd dat de bewaker de celbewoners ziet, maar zij hem niet. Sterker nog, zij vermoeden zijn aanwezigheid alleen maar. De onzichtbare macht is altijd aanwezig, het is de in-en uitademing van het systeem. Het systeem ademt macht in, door het ontvangen van belastinggeld, betaald door de zich veilig wanende inwoners van Amerika. Het ademt macht uit, naar de zich verrijkende machtige ondernemingen. Het systeem wordt gevoed met haar 2.2 miljoen gedetineerden. Een biologisch macrosysteem, dat functioneert als het microsysteem dat het menselijk lichaam is.

Machtsmaximalisering is ook een principe van het panopticon, waarbij het onnodig is dat er permanent een bewaker is. Het besef dat je gecontroleerd kan worden, verzekert rust en orde. Mensen passen hun gedrag aan, omdat zij gezien worden. In hun beleving vindt de alomtegenwoordigheid van controle plaats. Deze 'machtsmachine' verschuift de macht van de sterkste naar de slimste. Foucault schreef erover. En tijdens mijn college over deze filosoof, hoorde ik dat het panopticum een machtsmiddel is, waarbij een klein aantal machtige mensen het overgrote deel uitgeleverden onder controle houdt. De gruwelijke straffen die in de Middeleeuwen op het dorpsplein plaatsvonden, blijven achter de muren van het panopticon in het verborgene. Wij, Westerlingen, kunnen dan doen alsof het niet bestaat. Want we zien het toch niet. Immers, wie heeft gezien dat Andrew in elkaar werd geslagen door bewakers, toen hij probeerde toegang te krijgen tot een rehabilitatieprogramma? Hij werd mishandeld omdat rehabilitatie voor gedetineerden, een regelrechte bedreiging vormt voor de ademhaling van het systeem. Stel dat gedetineerden herstellen, en inzicht krijgen in hun daad? Stel dat gedetineerden en masse worden gerehabiliteerd? Dan stokt de ademhaling, omdat het belastinggeld niet langer in grote bedragen binnenkomt. En wie voorziet de grote bedrijven als Jpay of Secures dan van hun macht en rijkdom? Wie heeft gezien dat de verpleegkundige haar ontslag nam, nadat ze de gruwelijke wonden had verzorgd die zijn bewakers hem hadden bezorgd? En wie is ervan op de hoogte dat de verpleegkundige geen aangifte durfde te doen, uit angst voor represailles uit haar omgeving? Een omgeving van waaruit veel van haar collega's werken in de gevangenis. De enorme instituten, tegenwoordig ook warehouses genoemd, staan vaak bij kleine onbeduidende dorpen. Het systeem zorgt voor werkgelegenheid, in gebieden die anders een torenhoge werkeloosheid zouden kennen. De jonge correctional officer volgt in de voetsporen van vader, oom, opa. Je gaat niet klagen over een systeem dat zorgt voor brood op de plank. Je doet geen aangifte. Je kijkt wel uit. Niemand heeft het gezien. Het is dus niet gebeurd. Het mysterie is onaangetast gebleven. Adem in. Adem uit. Het panopticum functioneert prima. Ik vraag me af wat het meest ethisch verantwoord is. Je kop eraf op het dorpsplein? Gewoon, zonder versluiering? Laten zien wat er gebeurt als je fout bent? Of mensen in elkaar trimmen, terwijl ze in de boeien zitten, verborgen achter muren, in alle geslotenheid? De codes van het gesloten gevangenissysteem in Amerika. Ik begrijp ze niet. Volgens mij is het nog gemakkelijker om Chinees te leren. Ook die taal bestaat uit volstrekt andere codes en tekens dan die uit mijn taal, maar er hangt in ieder geval geen mysterie omheen. Wie liegt en wie spreekt de waarheid? Ik heb veel vragen gesteld aan zijn classification officer. Julia heeft de zoveelste poging gedaan om duidelijkheid te krijgen. Mogelijk waren er te veel vragen, waardoor het mysterie van het systeem in gevaar kwam. En is Andrew met smoesjes in de isoleer gegooid. Wij moeten onze mond houden, en zo niet, dan worden we gestraft via onze geliefden.

Andrew zit opgesloten. Hij zit in de gevangenis van de gevangenis. In een hok. Mijn vriend zit 23 uur per dag in een hok, en 1 uur per dag mag hij naar buiten. Dan gaat hij luchten in een kooi. Ik denk aan mijn labrador. Zij heeft meer bewegingsvrijheid. Gaat elke dag twee uur rennen in de uiterwaarden van de rivier. Mijn lieve vriend zit in een hok. Ik kan het me gewoon niet voorstellen. Ik blijf het proberen. En steeds voel ik die gruwelijke pijn vanbinnen. Pijn rondom mijn hart. Een knoop in mijn maag. Woede in mijn hoofd. Verborgen tranen die maar niet uit mijn ogen willen stromen. Mijn liefste vriend. In een hok. Mijn liefste vriend. In een kooi. In plaats van in mijn armen. Godverdomme. Van zijn classification officer krijg ik te horen dat hij nog niet is gehoord, en dat Andrew ongeveer 2250 uur in solitary zal verblijven. 2250 Uur, dat zijn 94 dagen. Drie maanden, dus. Drie maanden geen dagelijks email verkeer. Drie maanden geen kans om via een illegale cellphone zijn stem te horen. De laatste keer dat hij mij belde zat ik in mijn tentamen ethiek. Hij had me de hele middag geprobeerd te bellen, en ik was de hele middag bezig geweest met ethiek. Vanuit een systeem dat verstoken is van enige ethiek, probeert hij contact te krijgen met de vrouw die op dat moment een tentamen ethiek zit te maken. Hoe cynisch wil je het hebben. Op het laatst had hij een bericht ingesproken. Een bericht van 18 seconden, waarin zijn stem zei dat hij me miste, maar het zou blijven proberen. Een stem die verdrietig klonk. Teleurgesteld. Ook, een stem die al twintig jaar het contact kwijt is met de dagelijkse beslommeringen uit het gewone leven. En dus niet begrijpt dat ik niet altijd kan opnemen als de telefoon gaat. Tegelijkertijd is uitleggen niet te doen. Ooit probeerde ik het een keer in een e-mail. Hij schrok zich rot toen hij zich realiseerde dat het dagelijks leven met gewone zaken hem niets zei. Hij kwam er niet op terug. Het was te ver weg. Na zijn telefoontje van 18 seconden hoorde ik niets meer. De volgende dag las ik nog een blije email. Blij, omdat de kiosk eindelijk was gerepareerd en we weer konden emaillen. Het zou de laatste email zijn in maanden. Maar waarom, verdomme, ben je weer gaan rotzooien met medegevangenen? Waarom moest je zo nodig 'business doen'? Waarom? We waren onze plannen aan het smeden. We waren samen bezig met teksten schrijven. We waren bezig met uitgevers voor je boek. Je zei dat je eindelijk weer doelen in je leven had, door onze liefde en onze plannen. Wat betekenden die woorden voor jou? Een momentane oprisping? Hoe in de godsnaam, krijg je ooit het systeem uit jezelf? Die slogan van Warchild is op Andrew van toepassing. Hoe krijg je het kind uit de oorlog en hoe krijg je de oorlog uit het kind? Hoe krijg ik Andrew uit het systeem en hoe ik krijg ik het systeem uit Andrew? Deradicaliseren is bij Andrew de-institutionaliseren. Wat was zoveel waard tijdens het zogenaamde business doen, dat je onze communicatie en onze geplande visite ervoor in de waagschaal legde? Hij wist wat er op het spel stond. Als er iemand de klappen van het systeem kent, is het Andrew wel. Letterlijk! Misschien ben ik gewoon een afleiding voor het moment. Misschien kan ik nooit opboksen tegen de voorspelbaarheid en de gewoonten die het systeem hem biedt. Misschien wil hij de rest van zijn leven in de bak slijten. Dan weet hij in ieder geval waar hij aan toe is. Er zijn er die daarvoor kiezen, nadat ze zich er volledig mee hebben geïdentificeerd. Ik snap het gewoon niet, en ik kan het hem niet vragen.

Ik weet nog dat ik die documentaire keek, Last day of solitary. Daarin zag ik wat het doet met mensen, wanneer ze voor langere tijd geïsoleerd zijn, van hun medemensen en van dagelijkse prikkels. Een man werd na jaren solitary vrijgelaten. Hij kwam thuis bij zijn ouders en nog drie andere familieleden. Hij had het gevoel in een vol voetbalstadion terecht te zijn gekomen en kon de prikkels niet verdragen. Hij kocht een oude caravan en verborg zich in de natuur. Daar verbleef de man een half jaar, totdat zijn ouders hem kwamen halen. Ze overtuigden hem ervan dat hij niet langer in solitary zat, en dat het tijd werd om het gewone leven op te pakken. Hij ging met zijn ouders mee naar huis, kon zich niet meer aanpassen, ging de fout in, en belandde opnieuw in de gevangenis. Huilend bekende de man dat hij niet meer in staat was om zich te voegen in het dagelijks sociale verkeer.

Hij realiseerde zich dat de gevangenis de enige plek was waar hij zich kon handhaven. “Inspiring Success by transforming one life at a time” Ik vraag me af in hoeverre Andrew al geïnfecteerd is door het systeem. Ik weet het niet, en maak me zorgen. Nee, ik kan hem niet transformeren. Dat moet hij zelf doen. Buiten wordt het langer licht. Andrew zit vast. Langzaam gaat de temperatuur omhoog. Andrew zit vast. De vogels beginnen 's morgens te fluiten. Andrew zit vast. De bomen, planten en bloemen gaan in de knop. Andrew zit vast. Terwijl de gehele natuur om mij heen opgaat in een orgastische lente, zit mijn geliefde Andrew vast. Ik zal de lente zien losbarsten terwijl mijn hart vast zit. Vast in solitary. Vragen. Ik heb vragen. Over 156 dagen komt er misschien een antwoord.

(namen zijn gefingeerd)